Roddelen is door corona sterk toegenomen

Laat ons eerst een mogelijke misvatting de wereld uithelpen: roddelen is niet ‘des mensens’, al lijken we dat in Vlaanderen wel te denken. Volgens Nele Verrezen die met Marcell’s Journey veranderprocessen in organisaties begeleidt wordt er in Vlaanderen meer geroddeld dan in de ons omringende landen, omdat het inherent lijkt aan onze cultuur.

‘Anders dan bijvoorbeeld Nederlanders of Zweden gaan we voor de lieve vrede directe communicatie uit de weg. Maar als ons iets ergert of frustreert, moeten we het toch gezegd hebben. Alleen doen wij Vlamingen dat niet aan de persoon die die ergernis heeft veroorzaakt, maar wel aan tien anderen’, zegt Verrezen. We doen dat in een onhandige, misplaatste poging om conflict te vermijden.

Door verandertrajecten te begeleiden, stelde Verrezen vast dat roddelen vaak samenhangt met verandering en dat waar de teamwerking stroef loopt, roddelen daar vaak de oorzaak van is. Ze ging zich dan ook meer en meer op de roddelproblematiek toeleggen.

‘Daarbij valt me toch ook op dat we in Vlaanderen bijzonder kritisch zijn voor elkaar. We kijken met een vergrootglas naar wat anderen niet goed doen en wat ze wel goed doen, vinden we evident. We hebben geen cultuur van positieve feedback. En dat hebben ze in bijvoorbeeld Scandinavië wel.’

Waarderende communicatie

In culturen waar men minder roddelt, wordt zwaar ingezet op waarderende communicatie. ‘Ze spreken heel expliciet uit wat ze goed vinden en geven altijd feedback zowel wanneer iets goed is, als wanneer het slecht is. Terwijl wij dus eerder de neiging hebben feedback te geven wanneer iets niet goed liep. Er worden hier heel veel communicatieworkshops gegeven waarin je leert hoe je je boodschap moet verpakken, maar het is ook goed om te weten hoe mensen kunnen reageren op je boodschap en hoe jij daar op jouw beurt moet mee omgaan.’

In haar trajecten geeft Verrezen inzicht in hoe mensen omgaan met de feedback die je hen heeft. Door dat inzicht, kan je beter feedback geven, maar kan je ook beter omgaan met de reactie op jouw feedback. ‘Hier hoor ik nog heel vaak dat mensen geen feedback meer geven nadat ze negatieve reacties kregen op hun feedback’, zegt ze. ‘Dat is natuurlijk ook niet de bedoeling. De reactie die je krijgt, mag geen excuus zijn om geen feedback te geven. We geven gewoonlijk te gemakkelijk op.’

Roddelen en digitale communicatie

Verrezen ziet in haar dagelijks praktijk dat roddelen sterk is toegenomen sinds de coronacrisis. ‘We krijgen we alsmaar meer vragen om de shit in de teams te komen opkuisen’, getuigt ze. ‘Mensen staan nu ook onder grote druk. De empathie die we bij de eerste lockdown voor elkaar hadden, is nu aan het verminderen. Er wordt heel erg geknabbeld aan de verbondenheid onder collega’s en de informele feedbackmomenten onder collega’s aan het koffieapparaat vallen weg.’

Ze ziet ook een oorzaak in de toename van digitale communicatie. ‘Er gaan veel, vooral non-verbale aspecten van communicatie verloren en dat leidt tot misverstanden en frustratie. Wat wegvalt in de communicatie gaan we dan zelf invullen met wat we denken dat de ander bedoelt. Dat maakt de misverstanden alleen maar groter.’

‘Roddelaars hebben het vandaag  een stuk gemakkelijker dan voor de crisis’

Vroeger had je typisch een WhatsApp-groepje waar bepaalde collega’s wel en anderen niet in zaten. Maar nu heb je heel veel dergelijke communicatiemiddelen zoals Slack en Teams. Ze zijn op korte tijd volledig ingeburgerd en ze faciliteren het roddelen onder collega’s, omdat het zo moeilijk te controleren valt. ‘Mensen hebben met die tools nu ook veel meer inkijk in elkaars privéleven, er verschijnen al eens kinderen op de achtergrond, terwijl ik met jou dit gesprek heb, zie ik bijvoorbeeld welke prenten je hebt ophangen in je bureau’, aldus Verrezen.

Als leidinggevende kan je het gebruik van die tools moeilijk controleren en al helemaal niet aan banden leggen. ‘Eer je als leidinggevende weet dat er een probleem is met roddelen in je team, zit het vaak al in een ver gevorderd stadium. Roddelaars hebben het vandaag  een stuk gemakkelijker dan voor de crisis.’

Roddelen en organisatiecultuur

Communicatie en feedback zijn nauw verbonden met de organisatiecultuur. Kan het dan zijn dat ook roddelen verbonden is met de cultuur die heerst in een organisatie? Verrezen: ‘Absoluut. Er zijn organisaties waar roddelen achter het behang kleeft, waar leidinggevenden dat zelf in de hand werken, door mensen hard af te rekenen op hun fouten.’

Door in te zetten op de positieve elementen van samenwerking kan je die cultuur keren. Positieve communicatie, versterkte verbondenheid, goed leiderschap en slim met verandering omgaan zijn daarbij cruciaal. ‘Leidinggevenden hebben de grote verantwoordelijkheid het onderwerp bespreekbaar te maken, maar ze kunnen het roddelen niet alleen aanpakken.’

Wanneer werken overleven wordt

Tijd om een tweede misvatting de wereld uit te helpen: roddelen is niet onschuldig. Je hebt wel degelijk mensen die het bewust en kwaadwillig doen. ‘Er is altijd iemand die een belang heeft het geroddel. Er zijn mensen die het bewust doen om hun positie in de groep te versterken, om hun fouten te maskeren, of die er simpelweg van genieten om mensen te zien afzien’, bevestigt Verrezen.

Gelukkig is dat een kleine minderheid. Het probleem is wel dat er altijd een pak meelopers zijn, die worden meegezogen in kwalijke geroddel en negatieve communicatie. ‘We hebben nog te veel een struisvogelmentaliteit. Ik ga niets doen, want ik moet met beide collega’s samenwerken, luidt het dan. Dat is de grootste cadeau die je een roddelaar kunt doen, want zo geef je hem of haar een speelveld om zijn ding te doen’, zegt Verrezen. ‘Maar ik zie wel dat wanneer je uitlegt hoe roddelen werkt, mensen inzien dat ze daar niet toe willen bijdragen.’

En hoewel roddelen bijna altijd ‘onschuldig’ begint, slaat het diepe wonden op het vlak van welbevinden en zelfvertrouwen. ‘Mensen gaan hun identiteit in vraag stellen en beginnen fouten te maken. Werken wordt bijna overleven’, weet Verrezen. En het heeft een negatief effect op het hele team. ‘Het wordt op eieren lopen. Er wordt weinig met elkaar gedeeld, er is veel onderlinge frustratie en weinig empathie. Het verzuim neemt toe en terwijl de goede mensen vertrekken, zijn de blijvers er enkel nog hun job te doen.’

Het boek ‘Gekonkelfoes in organisaties. Waarom roddelen niet zo onschuldig’ is van Nele Verrezen verscheen al een tijd terug bij uitgeverij Politeia maar is vandaag weer brandend actueel.