Raken we ooit verlost van onze obsessie met productiviteit?

Zoveel mogelijk doen in zo min mogelijk tijd. Zo definieerden de meesten van ons een productieve werkdag voordat de coronacrisis uitbrak. Voortdurend dingen van dat eindeloze to-do-lijstje afstrepen, proberen de tijd zo effectief en efficiënt mogelijk in te delen, altijd voor de beste resultaten gaan; allemaal symptomen van onze obsessie met productiviteit.

‘We zijn verslaafd aan productiviteit’, meent ook breinexpert Mark Tigchelaar van Focus Academy. Toch lijkt er een kentering op komst nu we door de coronapandemie min of meer gedwongen worden om op de rem te trappen. Tigchelaar zegt hierover: ‘Ja, ik merk ook dat er een verschuiving gaande is. Vroeger was het altijd meer, meer, meer en sneller, sneller, sneller. Lange dagen waren een teken van succes. Maar mensen zijn zo onderhand wel klaar met die ratrace.’

Tijd maximaal benutten

De productiviteitsobsessie zit echter diep in ons geworteld en het zal tijd kosten deze wortels los te wrikken. In een artikel in The New York Times wordt gesteld dat veel mensen nog niet goed weten wat ze aan moeten met al die extra vrije tijd.

Tijd die we voorheen kwijt waren aan reizen van en naar het werk. Omdat het niet goed voelt om ‘niks’ te doen, storten velen zich op allerlei nieuwe projecten, hobby’s, cursussen en studies. We hebben blijkbaar nog steeds het idee dat we de beschikbare tijd maximaal moeten benutten en dus proberen we elke vrije seconde op te vullen met ‘productieve’ bezigheden.

Waarom zou je bijvoorbeeld niet even naar een informatieve podcast kunnen luisteren tijdens een wandeling? Of waarom zou je niet een paar push-ups kunnen doen terwijl je naar die ene spannende serie kijkt? De sociale media en de voortdurende stroom aan nieuwsberichten en e-mails maken het er niet beter op.

We worden constant bestookt met informatie. Informatie die ons aanzet tot actie, die ons het idee geeft dat we alsmaar bezig moeten blijven. En natuurlijk, het is goed om in beweging te blijven, zowel mentaal als fysiek. Maar overdrijven is ook een vak. De verslaving aan productiviteit jaagt ons nog altijd voort.

Sociale media

Volgens Tigchelaar speelt FOMO (Fear of Missing Out) hierbij een rol. Mensen zijn bang om belangrijke berichten te missen als ze hun mail niet checken of even niet op de sociale media kijken. Of ze zijn bang dat ze niet meetellen als ze niet genoeg volgers hebben op Clubhouse of Instagram.

Deze manier van leven is voor velen echter niet meer vol te houden: ‘Een toename in afleiding plus een toename in informatie zorgt uiteindelijk voor een toename in stress op mondiaal niveau. Ik zie steeds meer verbanden tussen afleiding en ongelukkig zijn.’

Dit is ook de reden dat Tigchelaar momenteel bezig is met een nieuw boek: ‘Ik heb altijd veel aandacht besteed aan focus. Dit onderwerp wil ik nu uit de productiviteitshoek halen en meer als levensfilosofie neerzetten. We moeten ons veel meer gaan richten op diepgang en geluk in plaats van op snelle en oppervlakkige pleziertjes.’

Dat houdt niet in dat je bepaalde zaken, zoals de sociale media, helemaal moet vermijden. ‘Nee het hoeft helemaal niet te betekenen dat je Instagram moet verwijderen. Maar je zou het bijvoorbeeld wel doelmatiger kunnen gaan gebruiken, met een bepaalde intentie.’

Stilstaan

Om rust te vinden, is het belangrijk dat we regelmatig stilstaan en even helemaal niks doen, ook al voelt dat misschien heel tegenstrijdig en onnatuurlijk. ‘De neiging om altijd door te gaan is eigenlijk ook de angst om stil te staan’, zegt Tigchelaar.

Mensen kunnen bang zijn voor de gedachtes die er komen als ze stoppen en stilstaan. In die optiek is bezig blijven ook een vorm van verdoving. ‘Als je vervelende emoties ervaart, wil je die wegdrukken. Dus zoek je de afleiding maar weer op. Maar je kan ook proberen gewoon eens bij dat gevoel te blijven. Die emoties vervliegen dan meestal vanzelf.’

Twee tips

Om nu te voorkomen dat je elke seconde van deze tijd probeert te vullen met nieuwe prikkels geeft Tigchelaar twee tips:

#1 Realiseer je dat afleiding een business model is. Door alle onderbrekingen leven we steeds meer gefragmenteerd. We worden oppervlakkiger en hollen vaak achter de feiten aan. Het is goed om je hier in ieder geval van bewust te zijn.

#2 Weet wat je hersenen nodig hebben om op te laden. Dat is vaak iets anders dan we denken. Voor je hersenen is er namelijk geen verschil tussen werk en privétaken. Als je leuke dingen doet, betekent dat dus niet automatisch dat je aan het opladen bent. Ook het verwerken van leuke informatie kost inspanning en energie. Doordat we verslaafd zijn aan die prikkels komen we niet tot rust.

Holistisch perspectief

Hoewel we dus nog een lange weg te gaan hebben en we niet opeens massaal verlost zijn van onze verslaving aan productiviteit zijn er zoals gezegd wel aanwijzingen dat er dingen aan het veranderen zijn. Zo zegt auteur Hannah Hickok in een artikel op BBC dat we gedurende de pandemie misschien niet minder geobsedeerd zullen raken door productiviteit, maar dat deze periode ons wel de kans biedt om te bepalen wat het nu eigenlijk voor ons betekent.

Deze ‘herdefiniëring’ van productiviteit houdt onder andere in dat mensen vaker een holistisch perspectief hanteren. In plaats van alsmaar door te jagen, hebben we nu de mogelijkheid om meer aandacht te besteden aan ons fysieke en mentale welzijn. Met andere woorden: goed voor jezelf zorgen, is ook productief. Een voorbeeld: als je beter en langer slaapt, heb je meer energie en kan je in je werk sneller en gerichter beslissingen nemen of doelen behalen. Daardoor hou je weer meer tijd over andere dingen.