Waarom vrouwelijke managers bij een vrouwelijke CEO minder verdienen

Een vrouwelijke CEO lijkt een logische stap om het aantal vrouwen in overige managementfuncties op te krikken. Maar een recente studie wijst op het tegenovergestelde: een vrouw als CEO kan negatief uitpakken voor andere vrouwelijke topmanagers in hetzelfde bedrijf, met name als het gaat om het loon.

Drie wetenschappers bekeken de totale inkomsten van topmanagers bij de grootste 1.500 Amerikaanse bedrijven in de afgelopen twintig jaar. Beursgenoteerde bedrijven in de VS zijn verplicht om de beloningen van de CEO en de vier andere best betaalde managers te publiceren. De resultaten van hun ondezoek zijn in januari 2022 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Applied Psychology.

De belangrijkste conclusie: als een vrouwelijke topmanager een vrouw als CEO heeft, dan ligt haar verloning gemiddeld 16 procent lager dan wanneer zij een mannelijke directeur had gehad. Bij mannelijke topmanagers is er geen verschil. Ze verdienen hetzelfde onder een mannelijke en vrouwelijke CEO. Hoe kan dit?

Queen bee-theorie

Een mogelijke verklaring is dat een vrouwelijke directeur kritischer is op vrouwelijke werknemers. De vrouwelijke CEO gedraagt zich als een zogeheten queen bee (bijenkoningin). Zij vindt dat zij haar succes aan zichzelf te danken heeft en duldt geen concurrentie naast zich. Dat vertaalt zich in een lager salaris voor de vrouwelijke managers.

Een vrouwelijke CEO is het ultieme uithangbord van het streven naar diversiteit

Voor deze stelling vinden de onderzoekers echter geen bewijs in de data. Vrouwelijke CEO’s zijn waarschijnlijk niet verantwoordelijk voor de lagere beloning van de vrouwelijke managers in hun bedrijf, is hun conclusie. Daarmee kan de queen bee-theorie naar de prullenmand.

Uit de gegevens komt wel iets anders naar voren: organisaties met een vrouw als hoogste baas zijn minder geneigd om vrouwen in andere topfuncties te behouden.

De meeste bedrijven willen een diverse top en doen moeite om vrouwen aan zich te binden. Daar willen ze ook de portemonnee voor trekken. Een vrouwelijke CEO is het ultieme uithangbord van dit streven naar diversiteit.

Maar tegelijkertijd neemt daardoor de noodzaak af om andere vrouwelijke topmanagers aan te stellen en goed te betalen. Met andere woorden: bedrijven zijn niet echt geïnteresseerd in meer vrouwen aan de top. Het gaat er vooral om te laten zien dat diversiteit voor hen een speerpunt is.

‘Een vrouwelijke CEO maakt het overbodig om vrouwen te zoeken voor andere managementfuncties vanuit het oogpunt van diversiteit’, schrijven de onderzoekers. ‘Daardoor kan een bedrijf hen minder betalen dan wanneer er een mannelijke CEO was.’

Snellere doorstroming

Dat Amerikaanse firma’s vooral op papier divers willen lijken, kwam al naar voren in een eerdere studie. Daarvoor zijn de topmanagers van S&P 500-bedrijven vergeleken. Wat bleek? Opvallend vaak worden precies twee vrouwen benoemd in de board – maar liefst 45 procent vaker dan op basis van toeval mag worden verwacht. De bedrijven doen het minimale om critici de mond te snoeren, stelden de onderzoekers. De veronderstelling dat een vrouwelijke CEO vooral zou fungeren als diversiteitsvinkje sluit daar naadloos bij aan.

Corinne Post oppert tegenover Forbes nog een andere, iets optimistischere verklaring voor het verschil in beloning. Zij is professor management aan Villanova University en was niet betrokken bij de studie naar vrouwelijke CEO’s.

Lees ook: Waarom het niet vlot met vrouwen aan de top

Volgens Post zijn bedrijven met een vrouwelijke directeur mogelijk juist meer bezig met diversiteit. Ze laten vrouwen daarom sneller doorstromen naar hogere functies. Als topmanager verdienen ze dan minder dan hun mannelijke collega’s, simpelweg omdat ze minder lang bij het bedrijf werken.

De bovenstaande onderzoeken zijn gedaan onder Amerikaanse bedrijven. Hoe zit het in België en Europa? Een vergelijkbare studie naar vrouwelijke CEO’s is niet bekend.

Betere bedrijfscultuur

Het dichtst in de buurt komt een omvangrijke enquête naar de impact van vrouwelijke managers bij bedrijven uit 2019. Daarvoor ondervroeg Tanja van der Lippe 15.000 werknemers en hun managers afkomstig uit verschillende sectoren in negen Europese landen. Van der Lippe is hoogleraar Sociologie van huishoudens en arbeidsrelaties aan de Nederlandse Universiteit Utrecht.

Het onderzoek richtte zich op twee vragen. Verkleint een vrouwelijke manager de salariskloof tussen mannen en vrouwen? En verbetert de bedrijfscultuur met een vrouwelijke manager?

Het antwoord op de eerste vraag is ‘nee’, aldus Van der Lippe. Vrouwelijke managers zijn slechts een schakel in een groter geheel, aldus de wetenschapper. Om de loonkloof te dichten, moet de hele organisatie mee veranderen.

Vrouwen aan de top kunnen wel een verschil maken voor de bedrijfscultuur. Werknemers met een vrouwelijke baas ervaren meer steun. Ze durven makkelijker het gesprek aan te gaan en voelen zich minder gefrustreerd. Ook wordt er in deze bedrijven minder overgewerkt en heerst er vaak een familiale cultuur.