Het concept zelfsturende teams is een van de grootste luchtballonnen die de HR-sector ooit heeft gehad, beweert Wout Van Impe, Group Director en Teamleader bij Mercuri Urval. Omdat we te veel met de hype zelf bezig zijn, worden we afgeleid van de essentie: goed leiderschap. ‘Sterke people managers geven veel autonomie, faciliteren mensen in hun succes, dagen hen uit, houden rekening met wat hen motiveert, en laten hen schitteren in plaats van zelf met hun ego voorop te lopen. Delegeren om zelf van de operationele shit af te zijn, is het slechtste wat je kan doen als teamleider. Delegeren, niet omdat er te veel werk gedaan moet worden, maar wel als instrument om mensen uit te dagen en te ontwikkelen, anderen laten scoren is een essentieel onderdeel van goed leiderschap. Dat staat haaks op wat ik het mannelijke ego-testosteronleiderschap noem.’
De Zweedse schrijver Thomas Erikson nam voor zijn boek Omringd door idioten het kleurenmodel onder de loep en keek hoe je je het beste kan aanpassen aan de verschillende kleuren om beter samen te werken. Reageer jij snel, ben je nogal direct in reacties en ben je geneigd om trage collega’s aan te spreken? Dan ben jij een rode, dominante persoonlijkheid. Organiseer je veel dingen, maar reageer je wat langzamer en voorzichtiger, dan ben je blauw en analytisch. Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich nog twee kleuren. Groen staat voor een rustige reactie, gericht op de actualiteit en de neiging om conflicten uit de weg te gaan. Ben je wars van routine, op de toekomst gericht en impulsief? Dan word jij getypeerd als geel. Vastgesteld welke kleur je gesprekspartner of collega is en welke jij bent? Dan is het nu tijd om de overeenkomsten te vinden.
Het cliché wil dat mannen een eerder sturende leiderschapsstijl hanteren, terwijl vrouwen eerder coachend leidinggeven. Vrouwen wikken en wegen voorzichtig elke nieuwe stap in hun carrière. Daardoor blijft veel talent onbenut en ontbreekt het organisaties aan vrouwelijke leiderschapskwaliteiten. Om hier iets aan te doen richtte Atlas Copco het Pleiades-netwerk op. Dat is een internationaal netwerk dat als doel heeft vrouwelijke medewerkers van Atlas Copco te ondersteunen in hun doorgroei naar managementfuncties. ‘Als Zweeds bedrijf zijn we heel erg gefocust op waarden als diversiteit, gelijkheid, respect’, zegt Jutta Kronenberg, teamleader bij Atlas Copco in Wilrijk. ‘Het kan natuurlijk ook zijn dat een man een vrouwelijke invulling aan zijn leiderschap geeft, maar desalniettemin hebben we in België de balans tussen mannelijke en vrouwelijke managers nog niet bereikt.’
Wie denkt aan een bureel met een verziekte sfeer, denkt vaak aan een paar rotte appels die de sfeer verpesten. Collega’s die met hun gedrag de boel zo beïnvloeden dat iedereen er last van heeft. Maar wie zich concentreert op die rotte appels ziet eigenlijk het belangrijkste over het hoofd, de rol van het management. ‘Het management is beslissend in het bepalen van de sfeer op kantoor en het al dan niet accepteren van bepaald gedrag’, zegt Shahnaz Broucek, hoogleraar coaching en mentoring aan de University of Michigan. De eerste stap naar een verbetering van de werkcultuur is dat het management goed bij zichzelf te rade gaat en kijkt hoe hun acties, of juist het gebrek aan acties, de sfeer heeft beïnvloed. Dat betekent dat er tijd genomen moet worden om strategisch na te denken voordat er op iets gereageerd wordt, in plaats van reactief reageren terwijl je gestresseerd bent.
Een veelgehoord advies: als je een succesvolle leider wilt zijn, moet je zorgen dat mensen je zien als een leider. Kim Peters en Alex Haslam trekken die uitspraak in twijfel in Harvard Business Review. Er is niet alleen weinig bewijs dat leiders werkelijk buitengewone mensen zijn, er is zelfs een reële mogelijkheid dat aspirant leiders juist door hun bijzonderheid te benadrukken hun leiderschapscapaciteiten om zeep helpen. Je leiderschap is maar zo effectief als je vermogen om je volgers aan je te binden, zeggen Peters en Haslam. Met andere woorden: leiderschap is een proces dat ontstaat uit de relatie tussen leiders en volgers die zich bij elkaar betrokken voelen als onderdeel van dezelfde groep. Een leider is effectiever als hij of zij zich toont als een van ons, omdat hij/zij onze waarden, zorgen en ervaringen deelt en het belang van de groep boven de eigen belangen stelt.