Waarom we beter zelf onze data gaan verkopen

De Amerikaan Jaron Lanier is een visionair pur sang. Hij was in de jaren tachtig de founding father van virtual reality en in de jaren negentig voorspelde hij al dat verkiezingsresultaten zouden worden beïnvloed door bots. Wat effectief ook gebeurde, het Cambridge Analytica-schandaal zindert nog altijd na.

Tijdens de SingularityU Brussels Summit 2019 legde hij deze week voor een bomvolle zaal uit ‘hoe wij crazy worden van internet’. Zijn visie vertrekt van twee tegengestelde trends die ontstaan vanaf de jaren tachtig. Het idee van openheid, alles delen, alles gratis, open source, content weggeven via internet versus de succesvolle en rijke tech-ondernemer die als een superheld wordt beschouwd. ‘Het lijkt wel communisme tegenover kapitalisme.’

Maar hoe combineer je die twee tegengestelden? Hoe maak je alles gratis en hoe maak je dan toch winst met internet? Door het advertising businessmodel toe te passen, zegt Lanier. Je krijgt gratis content, maar je krijgt wel advertenties te zien en als je die aanklikt wordt er geld mee gemaakt. ‘En dat was cool toen Google nog maar net begon.’

Fake, fake, fake

‘Vandaag is dit uitgegroeid tot het constant surveilleren en manipuleren van het gedrag van mensen. Fake news, fake accounts, criminelen die een fake reality creëren via onder meer Facebook. En dat is niet bij te houden, ook niet door Facebook, want de hele architectuur van het internet is geoptimaliseerd voor deze methoden. Alle interacties worden nog altijd betaald door een derde partij en dat is weird.’

Hij legt vervolgens de link met artificiële intelligentie (AI). ‘Het advertising model houdt ons in een houdgreep. AI wil je immers laten klikken op advertenties, of je naar websites lokken, of je op een andere manier engageren en overtuigen. Ik noem dat verslaafd maken en manipuleren. Wat maakt dat je klikt en blijft hangen? Daarvoor maakt AI gebruik van onze vecht- of vluchtreactie.’

‘Wie bang of angstig is, klikt meer. Dat is meetbaar. De consequentie hiervan is dat via AI deze emoties steeds meer worden getriggerd, waardoor mensen steeds meer paranoïde worden. Omgerekend met 1 procent per jaar en voor sommigen nog meer. Dat verklaart ook de opkomst van politiek gebaseerd op die paranoïde tendensen, denk aan extreemrechts, of mannen zoals Trump…’

‘En het verklaart ook waarom het viraal gaan van een beweging als Black Lives Matter geleid heeft tot de versterking van extreemrechtse bewegingen in de VS. Een stom algoritme pakt immers de content op en stuurt deze rond om te zien wie het kan engageren en dat zijn dan weer de mensen die bang of boos zijn. En dat patroon wordt steeds herhaald.’

Waarde creëren

‘Hoe fiksen we dat? Het internet mag niet langer gratis zijn. Data zijn een belangrijke driver voor AI, die heeft immers constant input nodig. Daarom moet je je laten betalen voor jouw informatie. Jouw gegevens zijn meer waard dan een basisinkomen. Ook als robots straks ons werk overnemen. Sterker nog, je hele levenscyclus kan worden omgezet in een continu stroom van royalties.’

‘De meeste machines maken je onbestaand als mens. Als je tegen een Alexa of Siri praat, dan heb je geen gesprek met een gelijke entiteit. Machines hebben geen bewustzijn. Wat je tegen een machine zegt, wordt domweg omgezet in data. Vandaag wordt al die data van ons gestolen en dat beseffen we niet eens. Als we ons echter laten betalen voor onze data, dan behouden we als mensen nog waarde voor AI.’

‘Omgekeerd moet je zelf ook gaan betalen voor het gebruik van internet. We betalen immers ook probleemloos voor Netflix. Zo krijg je meer kwaliteit, zo kan er in groepen worden gewerkt aan branding en reputatie. Daarmee krijg je vanzelf meer aandacht voor free speech van iedereen en niet alleen die van annoying persons.’

‘Uiteraard betekent dit dat je jouw data niet moet laten managen door bedrijven zoals Facebook. We hebben eerder een soort vakbond nodig die ervoor zorgt dat de waarde van onze data niet omlaaggaat door bijvoorbeeld competitie vanuit andere landen. Via individuele bemiddelaars en via samenwerken in groepen dragen we zorg voor een brede distributie en meerwaarde.’

Jaron Lanier is niet de enige die er zo over denkt, ook techbedrijven zijn er al mee bezig. #My31 is een op blockchain gebouwde app, die het eigendomsrecht van persoonlijke gegevens (terug) claimt. ‘While privacy is often misunderstood, property is powerful, well understood, and comes with ownership.’