Waarom industrie 4.0 ook ethische vraagstukken opwerpt

Laat ons starten met de vraag wat ethiek met technologie te maken heeft. Ethiek staat voor het kritisch denken over menselijke handelingen: wat is goed en wat niet? Machines en software voeren ook ‘handelingen’ uit, maar denken niet na over wat ze doen. Alleen komt daar, volgens Jochanan Eynikel, businessfilosoof bij ondernemersforum ETION, stilaan verandering in.

‘Tot voor kort voerden robots louter voorgeprogrammeerde taken uit. Nu betreden we het tijdperk van artificiële intelligentie waarin technologie zelf oplossingen leert te bedenken. Zelflerende machines, autonoom rijdende wagens, computers die een pokerwedstrijd winnen door te bluffen, robots die hun omgeving kunnen interpreteren… : het is allemaal geen science fiction meer. We evolueren van mensen die met technologie omgaan naar technologie die met mensen omgaat.’

‘En dan stelt zich natuurlijk de vraag of deze machines ethisch handelen of wie verantwoordelijk is voor hun daden. Kortom: met de voortschrijdende technologie ontpoppen er zich uitdagingen die het domein van de technologie ver overstijgen. De impact op de maatschappij en mens zal gigantisch zijn. Zowel de ontwerpers en bouwers, als de gebruikers en de wetgever zullen antwoorden moeten vinden om deze evolutie op een ethische manier op te vangen.’

Technologie komt letterlijk ‘dichter op ons vel’

De technologie komt letterlijk ‘dichter op ons vel’. Er zijn al elektrische tattoos, chips die bij werknemers of patiënten worden ingeplant, seksrobots, humanoïde robots… Toch is de kans relatief klein dat mens en technologie ooit volledig in elkaar zullen opgaan of dat de mens compleet overbodig zal worden. ‘Onze morele verbeeldingskracht is het laatste bastion dat ons menselijk maakt’, stelt Jochanan Eynikel.

‘Het routinematig werk zal door de voortschrijdende technologie  verdwijnen, maar de creatieve taken voor de mens zullen toenemen. Robots zullen in zowel de industrie als het gewone dagelijkse leven een prominentere rol spelen. Maar het is belangrijk dat we erop toezien dat we in deze evolutie ethisch bezig blijven. Het wordt essentieel om bij elke ontwikkeling na te gaan in welke mate de technologie het menselijk gedrag beïnvloedt: dwingt of verleidt ze de gebruiker? En is ze impliciet of expliciet: heeft de gebruiker door dat hij/zij wordt beïnvloed?’

‘Om dit in de juiste banen te leiden, moet de pure technologische benadering worden vervangen door een multidisciplinaire aanpak waarbij ook pakweg psychologen, filosofen, advocaten, sociologen, economen … zijn betrokken. Kortom: de voortschrijdende technologie biedt een ongelofelijk brede waaier aan opportuniteiten voor de industrie én de samenleving. Alleen is het cruciaal dat we waardengericht innoveren, zodat de technologie een maximale vooruitgang biedt, terwijl de schadelijke effecten op mens en maatschappij tot een minimum worden beperkt.

Lees nu ons dossier over de maakindustrie, net verschenen in de MT van november. Samen met Bisnode zetten de we 100 beste maakbedrijven van België op een rij.